Geluidsdragers zijn een belangrijk en typisch deel van het muzikaal erfgoed. 

Geluidsdragers zijn alle media waarop geluid is vastgelegd. De ontwikkeling van geluidsdragers betekende voor de muziekcultuur een hele omwenteling: dankzij geluidsdragers kon men muziek beluisteren zonder dat die live werd uitgevoerd.

Soorten

Mechanische dragers

Fonograaf van Edison (bron: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=427395)

• Cilinders hebben een groef met daarop de opname. Ze worden afgespeeld door een fonograaf. Oorspronkelijk dienden de cilinders vooral om zelf geluidsopnames te maken, maar later werden ze als commercieel product vervaardigd.
• Grammofoonplaten hebben een groef met daarop de muzikale opname. Ze worden afgespeeld op een platenspeler. Grammofoonplaten werden in diverse materialen vervaardigd (schellak, bakeliet, vinyl) en in diverse varianten qua draaisnelheid, formaat en techniek.

Elektromagnetische dragers

Geluidsband (bron: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7097264)

Deze dragers werden vooral gebruikt om zelf opnames te maken. Het geluid wordt middels een elektrisch signaal op een elektromagnetische drager vastgelegd.

• Draadspoel: het geluid werd vastgelegd op een stalen draad die door een toonkop werd gelezen.
• Geluidsbanden: de bandrecorder en de bandspoelen (reels) kenden vooral na Wereldoorlog II een groot succes. Er waren tal van varianten in bandbreedte, bandsnelheid, aantal sporen en techniek.
• Cassettes waren een compactere en goedkopere variant van de geluidsbanden. Ze werden populair, hoewel de kwaliteit en houdbaarheid relatief slecht zijn.
• Videocassettes: hiermee kon beeld en geluid opgenomen worden.
• DAT (digital audio tape): DAT leverde een goede digitale kwaliteit, maar heeft een beperkte houdbaarheid.
• Minidisc: een magneto-optische schijf die door Sony werd ontwikkeld als opvolger van de muziekcassette.

Optische dragers

Ook de cd is vergankelijk (bron: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=46307089)

Bij deze dragers wordt de digitale informatie overgezet naar een geluidssignaal middels een laserstraal die een spiraalspoor van putjes afleest.

• Cd, cd-r, cd-rw, dvd, dvd-r, dvd-rw, ... Vooral de beschrijfbare en herschrijfbare varianten gelden als minder betrouwbare dragers.

Digitale formaten

Muziek die digitaal geformatteerd is, is niet gebonden aan een specifieke drager en kan op elk medium dat geschikt is voor digitale opslag bewaard worden (harddisk, ssd, flash-geheugen, cd, dvd, ...).

Een gedetailleerd overzicht van de diverse geluidsdragers: zie een mooi overzicht op de site van het Zwitsers audiovisueel archief. 

Erfgoedwaarde

Geluidsdragers kunnen een grote waarde hebben. Ze zijn een primaire bron voor musicologisch onderzoek naar uitvoeringspraktijken, naar interpretaties van bepaalde composities, naar speeltechnieken. Ook als cultuurfenomeen hebben ze een grote waarde: ze geven een beeld van een muziekcultuur en haar evoluties, zowel op technologisch vlak als op cultuurhistorisch vlak.

De erfgoedwaarde van specifieke geluidsdragers wordt medebepaald door factoren als:

• Uniciteit: hoe zeldzamer een opname is, hoe groter de erfgoedwaarde
  • veldopnames van volksmuziek, etnische muziek
  • unieke registraties van concerten
  • eenmalige opnames (ook: interviews, radio-opnames)
• De grens tussen unieke en in oplage uitgebrachte audio is niet altijd scherp. Uitgegeven audio kan ook unieke kenmerken hebben: bijvoorbeeld een lp-hoes met handtekening van de muzikant(en), of de herkomst van een lp uit een belangrijke collectie of van een bijzondere eigenaar, ..., of de mastertapes van een studio.
• Uitgegeven audio komt soms in grote oplages op de markt. Maar wat ooit een massaproduct was, kan in de loop der tijden zeldzaam worden. Dat is het geval bij de eerste types van geluidsdragers: wassen rollen en 78-toeren platen.
• En soms is het geheel meer dan de som der delen: een collectie rond een bepaald thema of genre kan omwille van zijn omvang of volledigheid een grotere waarde hebben dan de aparte stukken. Hetzelfde geldt voor de bedrijfscollecties van platenfirma’s, studio’s, boekingskantoren of concertzalen.
• Voor audio is het van belang dat die vindbaar en toegankelijk is. Dat is zeker zo voor de collecties met unieke geluidsdragers, maar ook voor de uitgegeven audio. Muziekarchief tracht een inventaris te maken van alle (uitgegeven) muziek uit Vlaanderen.

Behoud en beheer

Zie hiervoor:

• Het online hoofdstuk rond audiovisueel materiaal bij VerzekerDe Bewaring.
• Scart: een website over de bewaring van audiovisueel erfgoed.
• Beeld & Geluid is het Nederlandse audiovisueel archief van de diverse omroepen. Hun website biedt een online kennisbank aan over audiovisuele archivering. 
• VIAA is het Vlaams Instituut voor Archivering en ook op hun site vind je informatie over digitalisering en ontsluiting van audiovisueel materiaal.
• Het Handboek digitaliseren van audiovisuele objecten bevat veel informatie over de diverse soorten audiovisueel materiaal en over het behoud en beheer ervan.