Wie meer wil lezen over de muziekcultuur in de begijnhoven, vindt in deze lijst wellicht zijn gading.

Beghinae in cantu instructae – Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven

Resonant en de Alamire Foundation werkten samen om het muzikaal erfgoed van de begijnen in kaart te brengen en te bestuderen. Een van de resultaten daarvan is het boek Beghinae in cantu instructae – Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven.

Het boek schetst voor het eerst de voorheen ongekende kwantiteit, kwaliteit, stilistische verscheidenheid en historische en geografische spreiding van het repertoire.

In de eerste plaats geven enkele exemplarische bronnenstudies een dieper inzicht in verscheidene aspecten van het bewaarde repertoire, dat in vele opzichten rijk en divers is gebleken. Aan de hand van het verhaal achter de muziek wordt ook de context aanschouwelijk gemaakt, een noodzaak voor een goed begrip van de bronnen die ons zijn overgeleverd. Een overzicht:

• Begijnen, liturgie en muziek in de middeleeuwen: een verkenning – Walter Simons
• De Brugse begijnen en de Bloedprocessie – Barbara Haggh
• Authenticiteit en inventie: samenstelling, verspreiding en herkomst van de officies voor de heilige Begga – Pieter Mannaerts
• Lustig om te zingen: eenstemmige Zuid-Nederlandse liederen door en voor begijnen – Maartje De Wilde
• Het Ave verum corpus uit het Mechelse begijnhof: eenvoudige polyfonie voor de Devotio Moderna – Alexander Blachly
• Franciscus Kraft en het Leuvense begijnhof – Marie Cornaz
• Liturgische orgelmuziek en alternatimpraxis in de begijnhoven van Lier en Turnhout – Peter Strauven

Het boek telt ook een repertorium van handschriften en drukken, met een beschrijving van alle muzikale bronnen die werden opgespoord. Dit repertorium richt zich zowel tot het brede publiek, dat zich wil informeren over een nog onontgonnen aspect van het begijnenleven, tot amateur- en professionele musici, die een repertoire willen verkennen dat reikt van de hoge middeleeuwen tot het eind van de achttiende eeuw, als tot historici en musicologen, als aanzet voor verdere studie en onderzoek.

Pieter MANNAERTS (ed.) — Beghinae in cantu instructae – Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (middeleeuwen-eind 18de eeuw)

Begijnengeschiedenis algemeen:

GEYBELS, Hans, Vulgariter Beghinae. Eight Centuries of Beguine History in the Low Countries, Turnhout: Brepols, 2004.

QUINTIJN, Rozemarijn, Normen en normering van het begijnhofleven: vergelijkende studie van de begijnenregels in de Nederlanden van de XIIIe tot de XVIIIe eeuw, Rijksuniversiteit Gent, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1984.

TRIEST, Monika, Het besloten hof. Begijnen in de Zuidelijke Nederlanden, Leuven: Van Halewyck, 1998.

TROOSKENS, Marianne, ‘Begijnen in de moderne en hedendaagse tijden’, Begijnen en begijnhoven. Dossier bij de tentoonstelling Begijnen en begijnhoven in Antwerpen en Brabant in het Cultureel Centrum te Diest van 3 september tot 16 oktober en in het Algemeen Rijksarchief van 27 oktober tot 17 december 1994, Brussel: Algemeen Rijksarchief, 1994, 26-III.

VAN AERSCHOT, Suzanne & Michiel HEIRMAN, Vlaamse Begijnhoven werelderfgoed, Leuven: Davidsfonds, 2001.

Bronnen en toegangen tot bronnen van het muziekleven van begijnen:

ARNOULD, Alain, ‘De handschriften in het museum van het Heilig Bloed’, Heilig Bloed 1990, 79 – 90.

ASAERT, Gustaaf, Inventaris van kerkelijke en caritatieve instellingen. Ingescande versie van het leeszaalexemplaar [stadsarchief Antwerpen] met aanvullingen tot juni 1998, Antwerpen, 1998.

BÉTHUNE, Jean, Cartulaire du béguinage de Sainte-Élisabeth à Gand, Brugge: De Zuttere, 1883.

BROECKAERT, Jan, Cartularium van het begijnhof van Dendermonde voorafgegaan van eene historische schets dezes gestischts, (Oudheidkundige kring der stad en des voormaligen lands van Dendermonde. Buitengeowne uitgaven, 10), Dendermonde: De Schepper-Philips, 1902.

HUYBENS, Gilbert, ‘Het fonds van het Groot Begijnhof’, Musica Antiqua, 13, 1996, p. 22.

IJSSELING, J.M.F., Inventaris van het archief van het begijnhof te Breda, bew. Frans GOOSKENS, bijgewerkt door H. HUIJGENS, [te vinden via] http://stadsarchief.breda.nl, bezocht in juni 2010.

LAMBERT, Veronique, Begijnhof Brugge: De Wijngaard. Inventaris handschriften, onuitgegeven inventaris, s.d.

MAJÉRUS, Pascal, Ces Femmes qu’ont dit béguines […] Guide des béguinages de Belgique. Bibliographie et sources d’archives, 2 vols., Brussel: Algemeen Rijksarchief, 1997.

MANNAERTS, Pieter & Els VERCAMMEN, Repertorium van muziek uit Vlaamse begijnhoven, in MANNAERTS, Pieter, (eds.), Beghinae in cantu instructae, Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (middeleeuwen – eind 18de eeuw), Turnhout: Brepols, 2007, p. 137-229.

MANNAERTS, Pieter & Els VERCAMMEN, Fonds Begijnhof (Stadsarchief Tongeren) in MANNAERTS, Pieter, (eds.), Eugeen SCHREURS & Els VERCAMMEN, Cantus Tungrensis. Inventaris van het middeleeuws muzikaal erfgoed uit Tongeren en omgeving (10de-16de eeuw), Neerpelt, 2006, p. 99-103.

MANNAERTS, Pieter & Els VERCAMMEN, Inventaris van de muziekcollectie van het Begijnhof te Turnhout, onuitgegeven inventaris, 2005.

REICHSTEIN, Frank-Michael, Das Beginenwesen in Deutschland. Studien und Katalog, Berlijn: Köster, 2001.

SCHREURS, Eugeen, Anthologie van muziekfragmenten uit de Lage Landen (Middeleeuwen - Renaissance): polyfonie, monodie en leisteenfragmenten in facsimile / An anthology of music fragments from the Low countries (Middle Ages-Renaissance): polyphony, monophony and slate fragments in facsimile, Peer: Alamire, 1995, p. 116.

SCHREURS, Eugeen, ‘13de-eeuwse muziekfragmenten uit Herentals’, Musica antiqua, 13, 1996, p. 33.

STEELANDT, Katrien, Brugge. Begijnhof. Inventaris drukken, onuitgegeven inventaris, Leuven, 2000.

STOOKER, Karl & Theo VERBEIJ, Collecties op orde: Middelnederlandse handschriften uit kloosters en semi-religieuze gemeenschappen in de Nederlanden, 2:Repertorium, (Miscellenea Neerlandica, 16), Leuven: Peeters, 1997.

VAN BRABANT, J., Het Archief van het Begijnhof van Antwerpen. Repertorium van inventarissen, mesynoptische lijsten en regesten, (Oud Antwerps kerkarchief, 4; Kapittelschriften, 16), Antwerpen, 1978.

VAN DEN BOSCH, Gerrit, Inventaris van het Archief van het begijnhof van Steenvoort te Peutie (1230-1460) en van het klooster van geschoeide karmelietessen Onze-Lieve-Vrouw ten Troost te Vilvoorde (1469-1797), (Bibliografische inleiding tot de Belgische kloostergeschiedenis vóór 1796, 31), Brussel: Algemeen Rijksarchief, 2000.

[VAN DEN NIEUWENHUIZEN, Jozef – Centrale bibliotheek van de Ufsia], Oud archief van het bisdom Antwerpen. Archief van het Begijnhof van Antwerpen. Addenda, onuitgegeven inventaris, 1997.

VAN WINTERSHOVEN, Edmond, ‘Notes et documents concernant l’ancien béguinage de Saint-Christophe à Liège’, Analectes pour servir à l’histoire ecclésiastique de Belgique, 23, 1892, p. 62-112.

VASKE, B.A.M., ‘De handschriften van het Haarlemse begijnhof’, Ons Geestelijk Erf, 62, 1988, p. 311-348.

Literatuur over het muziekleven in begijnhoven

BLACHLY, Alexander, Het Ave Verum Corpus uit het Mechelse begijnhof: eenvoudige polyfonie voor de Devotio Moderna, in MANNAERTS, Pieter, (eds.), Beghinae in cantu instructae, Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (middeleeuwen – eind 18de eeuw), Turnhout: Brepols, 2007, p. 97-105.

CORNAZ, Marie, Franciscus Krafft en het Leuvense begijnhof, in MANNAERTS, Pieter, (eds.), Beghinae in cantu instructae, Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (middeleeuwen – eind 18de eeuw), Turnhout: Brepols, 2007, p. 107-120.

CORTHALS, Jeannine, Topstuk in het Begijnhofmuseum van Turnhout, Begijnhofkrant, 25, 2009, p.9-11.

DE WILDE, Maartje, Lustig om te zingen: eenstemmige Zuid-Nederlandse liederen door en voor begijnen, in MANNAERTS, Pieter, (eds.), Beghinae in cantu instructae, Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (middeleeuwen – eind 18de eeuw), Turnhout: Brepols, 2007, p. 79-96.

GRIJP, Louis Peter & Frank WILLAERT, ‘Brabantse begijnen tussen Atrechtse trouvères en een Maaslandse minnezanger’, in GRIJP, Louis Peter, (eds.), Een muziekgeschiedenis der Nederlanden, Amsterdam: Amsterdam University Press, 2001, p. 23-30.

HAGGH, Barbara, De Brugse begijnen en de Bloedprocessie, in MANNAERTS, Pieter, (eds.), Beghinae in cantu instructae, Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (middeleeuwen – eind 18de eeuw), Turnhout: Brepols, 2007, p. 27-50.

HASCHER-BURGER, Ulrike, ‘Zang op het begijnhof’, Tijdschrift voor gregoriaans, 24, 1999, p. 126-131.

LAUWERYS, J., ‘Zo zongen de begijntjes te Herentals, ca. 1800’, Volkskunde, 73, 1972, p. 193-249.

MANNAERTS, Pieter, Authenticiteit en inventie: samenstelling, verspreiding en herkomst van de officies voor de heilige Begga, in MANNAERTS, Pieter, (eds.), Beghinae in cantu instructae, Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (middeleeuwen – eind 18de eeuw), Turnhout: Brepols, 2007, p. 51-78.

PIRÉ, Joanna Catharina, Liedekensboek. Begijntien aen haer toehoorende. Joanne Catharina Piré. 1780-1854, (Nioba-cahiers), Lier, 1984.

PORTEMAN, Karel, ‘Gemeenschapsliedjes uit het Brusselse begijnhof. J. of I.G. (Brussel, tweede helft 17e eeuw; actief rond 1660)’, SCHENKEVELD-VAN DER DUSSEN, 1997, p. 272-277.

SABBE, Maurits, ‘Een begijnenliederboekje uit de 18de eeuw’, Volkskunde, 17, 1905, p. 229-238; 18, 1906, p. 97-105.

SIMONS, Walter, Begijnen, liturgie en muziek in de middeleeuwen: een verkenning, in MANNAERTS, Pieter, (eds.), Beghinae in cantu instructae, Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (middeleeuwen – eind 18de eeuw), Turnhout: Brepols, 2007, p. 15-25.

STRAUVEN, Peter, Liturgische orgelmuziek en alternatimpraxis in de begijnhoven van Lier en Turnhout, in MANNAERTS, Pieter, (eds.), Beghinae in cantu instructae, Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (middeleeuwen – eind 18de eeuw), Turnhout: Brepols, 2007, p. 121-134.

VANDEN BOSSCHE, Hugo, Een pest-antifoon uit de muziekcollectie van het Turnhoutse begijnhof, Begijnhofkrant, 22, 2008, p.12-14.