Het lijkt erop dat het Brussels Conservatorium eindelijk gerestaureerd wordt.

Na jaren van uitstel en voortschrijdend verval hebben de drie overheden die bevoegd zijn voor het Conservatorium van Brussel een akkoord bereikt over de restauratie. Er wordt 60 miljoen euro gebudgetteerd die telkens voor één derde ingebracht zullen worden door de federale overheid, de Vlaamse en de Franse Gemeenschap. Als alles goed gaat, beginnen de werken in 2016. 

De lijdensweg van een federaal gebouw

Met dit akkoord is een belangrijke stap gezet naar de restauratie van het gebouw, al moeten er nog een aantal hordes genomen worden. Zo dient men eerst een juridisch-financiële structuur te bediscussiëren die de werkzaamheden kan uitvoeren. De lijdensweg die het gebouw al die jaren heeft ondergaan, is schrijnend, maar typerend voor een aantal federale instellingen. Het gebouw van het Conservatorium is immers eigendom van de federale Regie der Gebouwen en wordt gedeeld door twee conservatoria van respectievelijk de twee gemeenschappen: het Koninklijk Conservatorium van Brussel (Erasmushogeschool Brussel) en het Conservatoire royal de Bruxelles (Artes).
De erfgoedwaarde van het Conservatorium is zeer groot, zowel op muzikaal als architecturaal vlak. Jean-Pierre Cluysenaar (1811-1880) tekende de plannen voor het gebouw (voltooid in 1876). Als veelzijdig architect kon Cluysenaar uiteenlopende opdrachten aan. Hij ontwierp de chique Sint-Hubertusgalerij (1846) in Brussel en een aantal spoorwegstations, waarvan dat van Aalst (1853) nog bewaard is. Voor het Brusselse Warandepark tekende Cluysenaar de muziekkiosk (1841), een constructie in gietijzer en hout. De kiosk bood jarenlang een podium aan harmonie- en fanfareorkesten.

De concertzaal met het orgel van Cavaillé-Coll

Een legendarische akoestiek

Het conservatoriumgebouw is bij het publiek vooral bekend voor zijn uitstekende concertzaal. Die heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van de Belgische muziekcultuur. Tot enkele jaren terug diende de zaal nog voor de voorrondes en de halve finale van de Koning Elisabethwedstrijd. In 2012 verbood men om veiligheidsredenen het verdere gebruik ervan. Nochtans heeft de zaal onmiskenbare kwaliteiten, aldus pianist Jan Michiels: “De akoestiek is terecht legendarisch – waarom zouden verschillende generaties musici er anders hun nachtrust voor opofferen om hier opnames te realiseren (overdag kan niet – gezien de gebrekkige isolatie)?” Bovendien herbergt de concertzaal een waardevol orgel van Aristide Cavaillé-Coll (1811-1899). Het is een van de twee in België bewaarde instrumenten van deze bekende orgelbouwer; het andere bevindt zich in de Sint-Niklaaskerk in Gent.

Een autograaf van CPE Bach uit het bezit van de bibliotheek

'Lively Lovely Libretti'

Ook de bibliotheek van het conservatorium bevat uniek muzikaal erfgoed. Met een geschiedenis die teruggaat tot 1832 kan men een rijke collectie geschreven en gedrukt muzikaal erfgoed voorleggen. François-Joseph Fétis (1784-1871), de eerste directeur van het conservatorium, kocht de collectie van verzamelaar en musicus Johann Christoph Westphal (1773-1828) aan. Hierin bevinden zich handschriften van Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) en Georg Philipp Telemann (1681-1767). In 1905 kocht bibliothecaris Alfred Wotquenne de bibliotheek van Guido-Richard Wagener aan, met onder meer Duitse en Italiaanse kamermuziek uit de 17de en 18de eeuw. In 1929 kwam het Fonds Sint-Goedele in het bezit van de bibliotheek: ongeveer 450 handschriften religieuze muziek.
Een waardevolle erfgoedcollectie als deze vereist veel zorg en alle hulp is hierbij welkom. Daarom doet de conservatoriumbibliotheek een beroep op het nieuwe crowdfundingplatform ‘Boekensteun’ van de Vlaamse erfgoedbibliotheek en het Vlaams Fonds voor de Letteren. Meer bepaald voor de preservatie en restauratie van de collectie van circa 6000 libretti van de 17de tot de 19de eeuw, ofwel de ‘Lively Lovely Libretti’. Deze boekjes met libretto’s werden bij operavoorstellingen verkocht en stelden de toeschouwers in staat de dramatische ontwikkelingen van de voorstelling op het blad te volgen. De libretti zijn gelegenheidsdrukwerk en vaak overleefden ze de tand des tijds niet. Het zijn immers vaak de meest populaire druksels uit het verleden die thans het meest zeldzaam zijn. Dat maakt deze collectie zo bijzonder. Ze geeft een uniek zicht op het repertoire van de operahuizen, op het succes van bepaalde voorstellingen en op de aanpassingen die een stuk onderging.

Een unieke collectie libretti

Jan Grieten

http://www.conservamus.be: De website van Conservamus, een vereniging die de bescherming van de gebouwen van het Koninklijk Conservatorium wil bevorderen, geeft meer informatie over de geschiedenis en de toestand van het gebouw.
http://www.kcb.be: De website van het conservatorium biedt onder het menu van hun bibliotheek een aantal webtentoonstellingen aan met hun erfgoedcollectie.
http://www.boekensteun.be: De website van Boekensteun, het crowdfundingplatform met onder andere de Lively Lovely Libretti.

Het copyright van de afbeeldingen berust bij 'Orgelkunst - Vlaams tijdschrift voor orgelcultuur' en bij het Koninklijk Conservatorium Brussel (fotograaf: Mirjam Devriendt)