Ook muziek maakt deel uit van de collectieve herinnering, met name in de straatnamen.

Straatnamen brengen structuur aan in de openbare ruimte. Dat is hun voornaamste functie, maar niet hun enige. Vele straatnamen verwijzen namelijk op een of andere manier naar het verleden. Hierdoor worden ze een drager van een collectieve herinnering; ze zijn een bescheiden maar alomtegenwoordige commemoratieve praktijk die de geschiedenis haast ongemerkt in het dagelijkse leven binnenbrengt.

'Bescheiden monumenten'

Straatnamen kunnen verwijzen naar oude toponiemen, maar al vanaf het begin van de 19de eeuw ontstond de gewoonte om straten te vernoemen naar personen die een belangrijke rol hebben gespeeld in de streek, de stad of de gemeente. Zo houdt men de herinnering aan hen levendig. De straatnaam wordt dan een ‘een bescheiden monument’ voor de verdiensten van deze personen in de politiek, de wetenschappen, de beeldende kunsten en ook de muziek (1).

Enkele recente discussies tonen aan dat straatnamen ook vandaag veel meer zijn dan een louter functionele benaming. In Leuven was de naamsverandering van het Maarschalk Fochplein naar het Pieter De Somerplein stof voor uitgebreide discussie over herinnering en ‘negatief erfgoed’. Die discussie werd niet alleen op lokaal niveau, maar ook in de nationale kranten gevoerd. Antwerpen kende eind 2012 een gelijkaardig twistpunt, toen de organisatie Behoud de Begeerte een verzoek indiende om de naam van het Pieter De Coninckplein te veranderen in het Herman De Coninckplein. De straatnaam kan dus bij momenten het onbewuste gebruik overstijgen en onderwerp worden van bij wijlen verhit publiek debat en discussie.

Meerdere Vlaamse straten werden vernoemd naar componist Peter Benoit

Wie kreeg waar een straatnaam?

Met de blog Muzikale Straatnamen wil Resonant in kaart brengen welke personen en organisaties uit de muziek in Vlaanderen en Brussel een straatnaam hebben gekregen. Daarbij wordt een brede opvatting van de muzikale sfeer gehanteerd: het kan gaan om componisten, muzikanten en dirigenten, maar ook om musicologen, directeurs van muziekscholen, verzamelaars of muzikale verenigingen. De praktijk van het honoreren van deze personen en instellingen met een straatnaam, biedt mogelijkheden voor onderzoek naar een aantal inhoudelijke commemoratieve aspecten. Welke figuren en instellingen worden er precies herinnerd? Zijn deze personen van lokaal, Vlaams, nationaal of internationaal belang? De decreten met betrekking tot straatnaamgeving stipuleren immers dat wanneer straten hun naam danken aan een persoon, de voorkeur uitgaat naar iemand die: ‘voor de gemeente of voor de onmiddellijke omgeving van betekenis is geweest’. Als gevolg van die regelgeving is het interessant om via de straatnamen zowel de zogenaamde ‘lokale muzikale helden’ op te sporen als lokale beleving van muzikale helden met een grotere renommee. Op die manier hoopt Resonant aan het licht te brengen wat er binnen het muzikaal erfgoed herinnerd wordt en wat er eventueel over het hoofd wordt gezien.

Op de blog Muzikale Straatnamen verzamelen we foto’s van deze naambordjes. Door de straatnamen uit hun schijnbare banaliteit te halen, maken we zichtbaar hoe ze een herinneringscultuur verbeelden. Bij elke foto geven we een korte beschrijving van de persoon of de organisatie naar wie de straat vernoemd is. De straatnamen worden chronologisch op invoeringsdatum weergegeven, maar zijn middels trefwoorden op diverse manieren te doorzoeken: per gemeente, per functie, per naam, ... De themapagina’s op de blog lichten bepaalde categorieën van straatnamen uit en onderzoeken waarom bepaalde musici ruim (of net weinig) vertegenwoordigd zijn in het straatbeeld.
De blog wordt doorlopend aangevuld met nieuwe foto’s van straatnamen. Iedereen kan hierbij helpen en we roepen van harte op om ons foto’s van muzikale straatnamen op te sturen. We hopen om zo de bredere erfgoedgemeenschap aan te spreken, te activeren en bewust te maken.

De website van de blog Muzikale Straatnamen: http://muzikalestraatnamen.wordpress.com

Jan De Schutter

(1) ART, Jan, Het historisch monument: een bepaalde manier van omgaan met het verleden, in: Seberechts, F. (red.), Duurzamer dan graniet, Lannoo, 2003, 15-17.