... gaat na 14 jaar offline.

Resonants online databank van muzikale archieven en collecties werd begin deze maand offline gehaald.

Een databank voor een versnipperd erfgoedveld

Muziekbank Vlaanderen was lange tijd een centraal instrument in Resonants werking. Al van bij de oprichting van Resonant in 2002 (!) bleek er nood te zijn aan een overzicht van het muzikaal erfgoed in Vlaanderen. Bij ander cultureel erfgoed (boeken, plastische kunst) komt men via de traditionele bewaarinstellingen (erfgoedbibliotheken, het Letterenhuis, musea voor schone kunsten) al gauw tot een goed beeld van wat er allemaal voorhanden is en van waar het zich bevindt.

Voor muzikaal erfgoed is dit veel minder het geval. Want de bewaarinstellingen die er zijn (de conservatoriumbibliotheken, het MIM, Museum Vleeshuis) bestrijken bij lange niet het diverse veld van het muzikaal erfgoed. Dat is te vinden in een uiterst versnipperd landschap van instellingen, verenigingen en privépersonen, waar het al dan niet met de nodige erfgoedzorg beheerd wordt. De oprichting van Resonant was indertijd een antwoord op de dramatische situatie waarin een aantal waardevolle muziekarchieven en collecties zich bevonden. Dit werd onder meer aan het licht gebracht door de tentoonstelling Bedreigde Klanken II – Endangered Sounds II: een nieuwe toekomst voor het Vlaams Muzikaal Erfgoed? (2002).

In kerken, zolders en kelders

Om een globaal beleid rond muzikaal erfgoed te ontwikkelen, was allereerst een bruikbaar overzicht nodig van al die collecties en archieven, zowel van de bekende als van de tot dan toe onbekende. Daarom lag de focus van Resonant op het opsporen van het muzikaal erfgoed. De medewerkers trokken Vlaanderen rond op zoek naar muzikaal erfgoed op in kerken, kloosters, begijnhoven, bibliotheken, archieven en bij verenigingen, componisten, muzikanten en verzamelaars. Uit dit speurwerk volgden de andere activiteiten die Resonant ontplooide: conservatie van de archieven (eventueel in het nooddepot), ontsluiting via nood- en andere inventarissen, onderzoek van het gevonden materiaal, transcriptie en uitgave van de bladmuziek en uiteindelijk valorisatie door middel van lezingen, publicaties en uitvoeringen en opnames. Onder het vele erfgoed dat hierbij naar boven kwam, bevond zich uiterst interessant materiaal dat nieuw licht wierp op de muziekcultuur in Vlaanderen: Gregoriaanse handschriften, polyfonie uit de 15de en 16de eeuw, klavierbewerkingen van Orlandus Lassus, een handschrift van Jacques Lemmens, ...

Een verrassende ontdekking op de zolder van het Turhouts begijnhof: een processionale uit 1550

De resultaten van het speurwerk werden verwerkt in een online databank: Muziekbank Vlaanderen. Door de lokalisatie en de beschrijving van het erfgoed kwam er bovendien heel wat extra informatie naar boven en kregen we een beter zicht op de noden van het erfgoed, op de diversiteit van het erfgoed, en op de mogelijkheden tot herbestemming en valorisatie.

Van erfgoed naar erfgoedgemeenschap

Toen in 2008, met de ingang van het nieuwe beleidsplan, Resonant evolueerde naar een expertisecentrum, had dit impact op Muziekbank Vlaanderen. De centrale rol die muzikaal erfgoed had, verminderde ten gunste van een meer dienstverlenende, adviserende en sensibiliserende rol rond erfgoedgemeenschappen. Nieuwe beschrijvingen van erfgoed waren veeleer het gevolg van projecten en kenden niet meer de meer systematische aanpak van daarvoor.

In 2009 werd de online databank losgekoppeld van de website van Resonant. De nadruk lag als vanouds op muziekarchieven en de beschrijvingen volgden de datastructuur van de internationale standaard ISAD(G). Toch werd er al snel gezocht naar een datastructuur die de heterogeniteit van het muzikaal erfgoed beter kon bevatten: archieven, (deel)collecties, muziekinstrumenten, documenten, geluidsdragers, publicaties, ... De vernieuwde databank werd ontwikkeld met de software van CollectiveAccess en ging in 2013 online. Uiteindelijk bevatte de databank beschrijvingen van 1578 bestanden (archieven en collecties), van 1463 archiefvormers, van 1338 bewaarplaatsen.

De redenen om Muziekbank Vlaanderen offline te halen, hebben deels te maken met het veranderende erfgoedbeleid (en het nieuwe beleidsplan dat daarin past) en deels met technische aspecten. De dienstverlenende rol die Resonant al vanaf 2008 ontwikkelde, wordt in het nieuwe beleidsplan (2019-2023) nog verder uitgebouwd. Daardoor heeft de beschrijving van erfgoed al een tiental jaren niet meer de cruciale rol die het voorheen had. De afweging hiervan tegenover de recurrente en eenmalige investeringen nodig voor het onderhoud van dergelijke databank drong de beslissing op.

Wat met de beschrijvingen?

De beschrijvingen van Muziekbank Vlaanderen gaan uiteraard niet verloren: ze blijven consulteerbeer, zowel online als offline. Voor offline gebruik werden alle beschrijvingen uit de databank geëxporteerd. Deze zullen door PACKED vzw bruikbaar gemaakt worden voor consultatie. Vragen over muzikale archieven en collecties kan Resonant telefonisch of via mail beantwoorden. Waar mogelijk en relevant, zal een selectie van de beschrijvingen in de volgende beleidsperiode ingevoerd worden in online databanken en platformen. De muzikale privéarchieven vinden een plaats in Archiefbank Vlaanderen.