Waar zit het audiovisueel erfgoed met muziek?
Kunstenpunt, PACKED (Expertisecentrum digitaal erfgoed) en Resonant doen dit najaar een bevraging naar de audiovisuele archieven en collecties die bij de muziekorganisaties berusten.
Bedreigd AV-erfgoed in de muziek
Vrijwel alle muziekorganisaties, musici, muziekliefhebbers beheren een audio- of audiovisueel archief. Deze archieven zijn belangrijke getuigen van onze rijke muziekcultuur. Ze zijn echter weinig toegankelijk en worden in hun voortbestaan bedreigd omdat ze dragers bevatten die in onbruik zijn geraakt en waarvoor de afspeelapparatuur niet meer voorhanden is. Voor dit audiovisueel materiaal is digitalisering een oplossing. Maar omdat de (professionele) digitalisering van deze audiovisuele archieven de capaciteit van de individuele organisaties overstijgt, willen Kunstenpunt, Resonant en PACKED vzw onderzoeken of een centraal gecoördineerde aanpak hierbij mogelijk is. Hiertoe wordt de sector eerst bevraagd. Dit gebeurt in overleg met VIAA, dat in 2012 werd opgericht door de Vlaamse Regering om het digitaal erfgoed van Vlaanderen op een duurzame manier te bewaren en toegankelijk te maken (voor meer info: www.viaa.be). Wat dergelijk digitaliseringsproject allemaal met zich mee kan brengen, blijkt onder meer uit het onlangs gepubliceerde eindrapport van VIAA over de digitalisering van audiocassettes uit musea, archiefinstellingen en erfgoedbibliotheken.
Met de bevraging wil men een kwantitatief zicht krijgen op de audiocollecties in Vlaanderen en Brussel: hoeveel en welk type van materiaal is er aanwezig. De bevraging richt zich nog niet op inhoudelijke gegevens, noch op rechten- of privacykwesties. Ook zal er gepeild worden naar de huidige omgang met digitale opslag omdat eens dat het audiovisuele materiaal gedigitaliseerd zal zijn, het ook duurzaam bewaard en beheerd moet worden.
Youtube als archief?
Een gelijkaardige enquête gebeurde dit voorjaar reeds voor de podiumkunstenorganisaties. Een zestigtal organisaties reageerden op de oproep om de bevraging te beantwoorden met als resultaat 26.936 dragers die in aanmerkingen komen voor digitalisering. De videodragers zijn het grootst in aantal, audiodragers zijn goed voor ca. 31%. Het zijn vooral de dansgezelschappen die in de inventaris het sterkst vertegenwoordigd zijn.
Helaas moet men ook besluiten dat een aantal podiumkunstenorganisaties in het verleden reeds audiovisuele bestanden hebben gedigitaliseerd, maar niet op een duurzame manier. Dat vervolgens de gedigitaliseerde banden zijn weggegooid, is een onherroepelijke verlies voor het kunstenerfgoed. Naast de analoge collecties bevroeg de enquête ook de toestand van de digitale archieven. Momenteel bewaart geen enkel van de respondenten zijn digitaal archief in een e-depot. Dit is op zich vrij logisch aangezien de cultureel-erfgoedsector momenteel nog geen gebruik kan maken van een e-depot; vandaar het belang van VIAA. Bovendien gebeurt er binnen de podiumkunstensector nauwelijks periodieke controle op het digitale archief, laat staan dat er afspraken zijn rond het maken van een back-up. Een misverstand dat er heerst, is dat kanalen zoals YouTube, Vimeo, Facebook en de website aanzien worden als een vorm van archivering, terwijl dit enkel hulpmiddelen zijn in het kenbaar maken van je erfgoed. Het volledige rapport over de enquête bij de podiumkunsten kan je nalezen op de website van Tracks.
Al bij al concludeert men na deze eerste bevraging dat, net als in de cultureel-erfgoedsector, een duurzame digitalisering en bewaring bij alle podiumkunstenorganisaties de eigen mogelijkheden overstijgt. In hoeverre dit ook geldt voor de muzieksector is afwachten. Wellicht in hoge mate, maar er zijn binnen deze sector evenzeer organisaties met een vergaande expertise op vlak van digitalisering. Met cijfers over de hoeveelheid en de toestand van het analoge audiomateriaal en de digitale archieven en collecties staan we alleszins sterker om de noden in kaart te kunnen brengen en zal de urgentie voor digitalisering naar boven komen. Vergeet hierbij niet dat de minister in de strategische visienota voor de kunsten digitalisering opneemt in de veldanalyse (p. 23) en dat het kabinet dit ook als een van de doelstellingen hoog in het vaandel draagt (p. 56).
