Op 25 juni heeft minister van cultuur Joke Schauvliege beslist de Vlaamse beiaardcultuur op te nemen in de inventaris Vlaanderen van Immaterieel Cultureel Erfgoed.

De aanvraag was ingediend door de Vlaamse Beiaardvereniging in samenwerking met de Mechelse Beiaardschool, Resonant en de Leuvense Erfgoedcel. Van de 14 aanvragen werden er 7 gehonoreerd.

Deze beslissing is een belangrijke stap in de waardering van de beiaard als actueel element in het Vlaamse culturele landschap. Het is nu de bedoeling om een dossier samen te stellen dat moet leiden tot de erkenning van de beiaardcultuur als Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Unesco. Die erkenning zal ten vroegste bekomen worden in november 2013.

Het gebruik om torenklokken te gebruiken als een volwaardig muziekinstrument is 500 jaar geleden ontstaan in de Lage Landen. Ook als is de beiaard intussen als muzikaal massamedium opgevolgd door compactere en efficiëntere media zoals CD, iPod en internet, toch worden in de meeste Belgische en Nederlandse steden nog steeds wekelijkse bespelingen georganiseerd. Bovendien verspreidde het instrument zich stilaan buiten zijn historische kerngebied. Vandaag bestaan er wereldwijd 635 beiaarden, verspreid over 30 landen.

Toch is de toekomst van de beiaard niet verzekerd. In de meeste van die landen is het aantal beiaarden beperkt tot 4 of minder, zodat er nog een enorm potentieel is voor uitbreiding. Ook in zijn historische kernregio is het instrument nog te weinig bekend bij het grote publiek en budgettaire beperkingen hebben tot gevolg dat functies van stadsbeiaardier uitgehold worden of zelfs verloren gaan. Anderzijds dient het professioneel niveau van het beiaardspel nog te groeien in de breedte.

Een erkenning als Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid door de Unesco zou een belangrijke stap zijn om dit belangrijk muzikaal erfgoed te vrijwaren voor de toekomst, niet enkel omwille van zijn historische waarde, maar ook voor zijn actuele betekenis. Die actuele betekenis er drievoudig.

Regelmatig weerkerende beiaardmuziek is een structureel element in de stad dat een vorm van orde schept. Daardoor verhoogt ze de identiteit van een stad en vormt ze een dynamische verbinding met haar verleden. De beiaardtraditie is een vorm van muzikaal erfgoed dat zich voortdurend actualiseert wanneer beiaardiers de muziek van onze tijd spelen.

Beiaardmuziek leidt bovendien tot een collectieve beleving omdat ze hoorbaar is door iedereen in de omgeving, zonder onderscheid in ras, stand, inkomen, lifestyle of wat dan ook. Daarom is de beiaard een verbindend element in de samenleving van vandaag, die zichzelf graag opdeelt in kleine subsegmenten en doelgroepen.

Tenslotte leent het muziekinstrument beiaard zich uitstekend tot muziek van de meeste niet-westerse culturen. Een Vlaams muziekinstrument dat ook de muziek van de nieuwe Vlamingen speelt, vernieuwt zijn eigen betekenis. Bovendien helpt het Vlaanderen zich te profileren als een regio die enerzijds haar eigen erfgoed in ere houdt, en zich anderzijds openstelt voor andere culturen.

Luc Rombouts